Kompleksowa terapia przeciwobrzękowa – założenia i wskazania
Czas czytania: około 7 minut
Kompleksowa Terapia Przeciwobrzękowa (KTP) to złoty standard leczenia obrzęków limfatycznych, głównie po mastektomii, w przebiegu niewydolności limfatycznej czy przy przewlekłych obrzękach. Szczegółowo przedstawiamy 4 składowe Kompleksowej Terapii Przeciwobrzękowej i wyjaśniamy, czy presoterapia (mechaniczny drenaż limfatyczny) może być jej częścią.
Co składa się na Kompleksową Terapię Przeciwobrzękową
Obrzęki to nieprzyjemna przypadłość, która może zdarzyć się każdemu. Przyczyny obrzęku są różne i mogą obejmować stany chorobowe jak niewydolność serca, nerek lub wątroby, niewydolność żylną, zakrzepicę żył głębokich czy żylaki, ale również mogą wynikać z urazu, stanu zapalnego, ciąży, zmian hormonalnych, przyjmowania niektórych leków. W zależności od przyczyny, stosuje się domowe i doraźne sposoby lub Kompleksową Terapię Przeciwobrzękową, która jest złotym standardem w przypadku leczenia.
Na KTP składają się: manualny drenaż limfatyczny, kompresjoterapia, aktywność fizyczna oraz odpowiednia pielęgnacja skóry.
1. Manualny drenaż limfatyczny
Technika masażu, która polega na wykonywaniu przez masażystę lub fizjoterapeutę powolnych i delikatnych ruchów, aby przepchnąć chłonkę i pobudzić jej krążenie, ale nie doprowadzić do przegrzania tkanek. Masaż wykonuje się w określonej sekwencji, od opracowania części ciała proksymalnych (bliżej środka) do dystalnych. Celem drenażu jest pobudzenie naczyń limfatycznych, odprowadzenie zalegającego płynu i odblokowanie węzłów chłonnych.
2. Kompresjoterapia
Pod tym pojęciem znajduje się wiele elementów, m.in. bandażowanie wielowarstwowe i odzież uciskowa. Pierwszy element dotyczy świeżych dużych obrzęków i jest bardzo ważny w fazie redukcyjnej obrzęku. Jak sama nazwa wskazuje – jest to zabezpieczenie kończyny z obrzękiem wieloma warstwami różnych materiałów. Na bandażowanie składają się:
- rękaw lub nogawka bawełniana (pierwsza warstwa, stanowi ochronę skóry, zakłada się ją na umytą i osuszoną skórę)
- miękkie bandaże watowe lub z pianki poliuretanowej (druga warstwa, amortyzacyjna, ma za zadanie wyrównać kształt kończyny do walca, aby uzyskać równomierny nacisk bandaża, ochronić gdy dochodzi do limfotoku oraz zabezpieczyć wystające elementy jak kostki czy łokieć)
- bandaże o niskim stopniu rozciągliwości (trzecia warstwa kompresyjna, bandaże nakładane są spiralnie i ósemkowo).
Bandaże powinno stosować się do 24 godzin na dobę, początkowo rozpoczynając od kilku-kilkunastu godzin, aby się do tego ucisku przyzwyczaić. Ciśnienie generowane powinno wynosić między 20 a 60 mmHg, im wyższe ciśnienie tym lepiej, jednak początkowo zaczyna się od niższych wartości. Gradient ciśnień powinien zmniejszać się, idąc od dystalnych do proksymalnych części.
Odzież uciskową natomiast stosujemy w fazie podtrzymującej. Możemy wykorzystać podkolanówki lub pończochy uciskowe na kończyny dolne oraz rękawy na kończyny górne. Aby dobrać odzież należy wykonać pomiar w odpowiednich punktach oraz wybrać klasę ucisku.
- Profilaktyka – około 10-17 mmHg, ten stopień jest wskazany w zasadzie dla każdego, kto nie boryka się z przewlekłymi i ciężkimi problemami.
- I stopień kompresji – około 18-21 mmHg, wskazany przy niewielkich obrzękach i żylakach, w ciąży, w podróży i dla osób wykonujących pracę siedzącą lub stojącą. Wskazana również, gdy odzież profilaktyczna nie jest wystarczająca.
- II stopień kompresji – około 22-32 mmHg, tego stopnia kompresji zazwyczaj nie zaleca się stosowania bez konsultacji z lekarzem.
- III stopień kompresji – 33-46mmHg, stosowany podczas ciężkich obrzęków, zaawansowanych żylaków i zakrzepicy żył głębokich.
3. Aktywność fizyczna
Ćwiczenia fizyczne są nieodłącznym elementem terapii przeciwobrzękowej. Wspomagają działanie pompy mięśniowej, dzięki czemu chłonka jest przepychana przez naczynia limfatyczne. Ćwiczenia często wykonuje się w bandażach lub odzieży uciskowej.
Ćwiczenia stosowane przy obrzękach są lekkie, nieforsowne i w pełnym zakresie. W przypadku kończyn górnych są to ćwiczenia nadgarstka, zginanie i prostowanie w stawach łokciowych oraz unoszenie kończyny. W przypadku kończyn dolnych wskazane są ruchy stopami (zginanie, prostowanie, krążenia), zgięcia i wyprosty w stawach kolanowych i delikatne unoszenie nóg nad podłoże w leżeniu czy siadzie. Bardzo ważne jest również chodzenie i nieforsowne spacery.
4. Odpowiednia pielęgnacja skóry
W przypadku świeżych obrzęków skóra nieznacznie różni się od swojego normalnego wyglądu. Nie ma zmian koloru czy temperatury, pojawia się tylko lekkie napięcie i tzw. obrzęk ciastowaty (po naciśnięciu palcem na skórę pozostaje wgłębienie, które stopniowo się wyrównuje).
Natomiast przy obrzękach występujących przewlekle, skóra zmienia swój kolor (jest blada lub zaczerwieniona), jest lśniąca, napięta i rozciągnięta. Mogą pojawiać się zgrubienia. Właśnie w tym przypadku szczególnie ważne jest dobrze zadbać o skórę.
Pielęgnacja polega na stosowaniu kremów i balsamów nawilżających. Należy dbać o higienę skóry i obserwować ją codziennie. Odpowiednia pielęgnacja ma zabezpieczyć skórę przed podrażnieniami i infekcjami. Natomiast każde podrażnienie lub otarcie, które wystąpi, należy dobrze zabezpieczyć.
Wskazania i przeciwwskazania
Kompleksową Terapię Przeciwobrzękową stosuje się u pacjentów:
- z obrzękiem limfatycznym,
- po usunięciu węzłów chłonnych,
- z przewlekłą niewydolnością żylną,
- po urazach i operacjach,
- w ciąży,
- pracujących w pozycji siedzącej lub stojącej,
- gdy występują obrzęki po podróżach, spowodowane długim siedzeniem,
- zmagających się z uczuciem ciężkich i zmęczonych nóg,
- z obrzękami związanymi ze stosowaniem niektórych leków.
Kompleksowa Terapia Przeciwobrzękowa może być przeciwwskazana, jeśli:
- występuje ostra zakrzepica żył głębokich,
- jest aktywne zakażenie skóry (np. róża),
- pacjent ma niewyrównaną niewydolność serca,
- lekarz onkolog nie wyrazi na nią zgody.
Czy presoterapia może być częścią kompleksowej terapii przeciwobrzękowej?
Tak! Presoterapia z powodzeniem może stanowić część Kompleksowej Terapii Przeciwobrzękowej. Zabieg ten polega na użyciu aparatu do drenażu limfatycznego z podłączonymi specjalnymi mankietami, które – pompując się sekwencyjnie – umożliwiają przepychanie chłonki przez naczynia limfatyczne. Zabieg ten stymuluje taki sam efekt jak manualny drenaż limfatyczny, wywierając stopniowy, kontrolowany ucisk na kończynę.
Presoterapia dobrze sprawdza się w przypadku obrzęków żylnych i limfatycznych, po urazach i operacjach, a także w działaniu profilaktycznym i doraźnym. Jest polecana dla pacjentów, którzy wymagają codziennych zabiegów i tych, którzy chcieliby to robić wygodnie w domu. Oczywiście presoterapia nie zastąpi żadnego z elementów Kompleksowej Terapii Przeciwobrzękowej, natomiast stanowi uzupełnienie i wspomaganie całego procesu.
Domowe aparaty do drenażu limfatycznego naszej produkcji posiadają gotowe programy przeciwobrzękowe.
Przeczytaj też:
- Data wpisu: 10 kwietnia 2025
- Kategoria: Technika drenażu
