Niewydolność limfatyczna i stopnie jej zaawansowania

Problemy z układem limfatycznym są dość rzadkie, ale mogą być kłopotliwe w leczeniu. Wyróżnia się kilka rodzajów i stopni niewydolności limfatycznej. Warto rozpoznać jej objawy możliwie wcześnie, bo z czasem pewne zmiany stają nieodwracalne. Jak rozwija się niewydolność limfatyczna? Zapraszamy do lektury.

Czym jest układ limfatyczny?

Układ limfatyczny to rozbudowana sieć naczyń oplatająca całe ciało człowieka, która współpracuje z układem krwionośnym, odprowadza toksyny, produkuje przeciwciała i w dużej mierze odpowiada za odporność organizmu. 

Co ważne - w przeciwieństwie do krwioobiegu - układ limfatyczny nie ma pompy, która dbałaby o właściwy przepływ limfy. Za ruch płynu limfatycznego odpowiedzialne są mięśnie, których praca przepycha chłonkę dalej. Między innymi przez to jest ona dużo bardziej podatna na zastoje, powodujące obrzęki.

Niewydolność limfatyczna jest dzielona według kilku kryteriów.

Niewydolność limfatyczna - pierwotna lub wtórna

Niewydolność limfatyczną można oceniać przez pryzmat przyczyn. Może mieć ona charakter pierwotny albo wtórny. Co to oznacza? 

Postać pierwotna to niewydolność wynikająca z niewłaściwej budowy układu lub innych wrodzonych problemów. Wtórne obrzęki limfatyczne to takie, które są efektem urazu lub innej choroby.

Niewydolność limfatyczna - dynamiczna albo mechaniczna

W zakresie przyczyn wyróżnia się także niewydolność mechaniczną i dynamiczną. Pierwszy rodzaj jest spowodowany uszkodzeniem naczyń limfatycznych, który skutkuje ograniczeniem albo zatrzymaniem odprowadzania chłonki z danego obszaru. 

Niewydolność dynamiczna natomiast oznacza, że naczynia limfatyczne są sprawne, ale ilość chłonki przekracza ich wydolność transportową. Zazwyczaj oznacza to, że przyczyną obrzęku jest problem z innymi strukturami (np. niewydolność serca, żył, nerek). 

Niewydolność limfatyczna - stadium choroby

Najczęściej stosowana skala do oceny stadium choroby, proponowana przez Międzynarodowe Towarzystwo Limfologiczne, wskazuje trzy stopnie niewydolności limfatycznej kończyn dolnych i górnych:

• Obrzęk limfatyczny 1 stopnia - łagodny/spontanicznie odwracalny - obrzęk jest miękki, po uciśnięciu na chwilę na skórze pozostaje wgłębienie; leżenie z nogami powyżej linii serca pomaga go zredukować, sam też zmniejsza się lub znika podczas odpoczynku. Należy jednak udać się do specjalisty jak najszybciej, by powstrzymać rozwój choroby. 
• Obrzęk limfatyczny 2 stopnia - średni/spontanicznie nieustępujący - przez włóknienie tkanek obrzęk robi się coraz większy i twardszy, trudniej go ucisnąć. Nie zmniejsza się sam - konieczne jest profesjonalne leczenie.
• Obrzęk limfatyczny 3 stopnia - słoniowacizna - obrzęk jest bardzo duży, skóra staje się twarda, rogowacieje, łuszczy się, może pękać, jest bardzo podatna, zakażenia i rany goją się trudno. czasem słoniowacizna wymaga wręcz leczenia szpitalnego.

Często mówi się też o stopniu 0, czyli obrzęku utajonym czy niewidocznym. Transport chłonki jest wtedy upośledzony, ale organizm radzi sobie z problemem na inne sposoby, przez co obrzęk się nie pojawia. Osoby cierpiące z tego powodu mogą skarżyć się na suchą, pękającą skórę. Mimo wszystko warto udać się do specjalisty, bo w każdej chwili problem może rozwinąć się do kolejnych stadiów.

Profesor Waldemar Olszewski zaproponował natomiast ocenę zależną od tego, jakie części kończyn obejmują kolejne stadia schorzenia. W przypadku kończyny górnej obrzęk limfatyczny A dotyczy obszaru dłoni, B - przedramienia, a C - ramienia. Z kolei niewydolność limfatyczna kończyn dolnych obejmuje w kolejnych stadiach: 0 - stopę, 1 - pół goleni, 2 - całą goleń, 3 - pół uda, 4 - całą nogę.

Leczenie niewydolności limfatycznej

W przypadku niewydolności limfatycznej leczenie będzie się różnić w zależności od etapu choroby. Choć wiele schorzeń powodujących obrzęk limfatyczny jest nieuleczalnych, to warto działać także objawowo, by zminimalizować skutki choroby i zatrzymać jej rozwój. Oczywiście im szybciej wdrożymy terapię oraz profilaktykę, tym większe szanse, że obrzęk będzie nawracał rzadziej i/lub łagodniej. 

Właściwe postępowanie zaleci lekarz, dopasowując je indywidualnie do każdego pacjenta, ale do najczęściej wykorzystywanych metod pracy z niewydolnością limfatyczną należą:

• manualny drenaż limfatyczny - wykonywany ręcznie przez rehabilitanta,
• mechaniczny drenaż limfatyczny - przeprowadzany za pomocą specjalnego aparatu do drenażu limfatycznego, w tym także samodzielnie w domu (po konsultacji ze specjalistą), na co pozwala np. sprzęt CarePump,
• kompresjoterapia, czyli noszenie specjalnie dobranej odzieży uciskowej,
• kinezyterapia, czyli odpowiednie ćwiczenia, o umiarkowanej intensywności i angażujące wszystkie partie ciała w konkretnej kolejności,
• ochrona skóry, służąca łagodzeniu przesuszenia i minimalizowaniu ryzyka uszkodzeń,
• właściwa dieta.

Mimo że niewydolność limfatyczna często jest nieuleczalna, to odpowiednio dbając o profilaktykę, można znacznie spowolnić rozwój choroby. Warto o to zadbać, bo bardziej zaawansowane zmiany jest dużo trudniej odwrócić.