Objaw Stemmera - test pozwalający rozpoznać obrzęk limfatyczny

W 1976 roku Robert Stemmer opisał kliniczny objaw stosowany w diagnostyce obrzęku limfatycznego. Pierwotnie objaw ten został opisany w celu odróżnienia obrzęku limfatycznego kończyn dolnych od innych przyczyn obrzęku, czyli używany do diagnostyki różnicowej. Jak wygląda test Stemmera? Czy ujemny wynik testu daje jednoznaczną odpowiedź? Wyjaśniamy.

Objaw Stemmera - test i stopnie nasilenia

Objaw Stemmera to wynik badania fizykalnego stosowany do diagnozowania pierwotnego i wtórnego obrzęku limfatycznego. Jest testem prostym do wykonania, łatwym w interpretacji i zdecydowanie tańszym niż np. limfoscyntygrafia, która jest jednym ze sposobów wykrywania obrzęku. 

Test Stemmera polega na uszczypnięciu skóry grzbietowej (górnej) strony stopy w okolicy paliczka bliższego drugiego lub trzeciego palca. Test uznaje się za dodatni w momencie, gdy nie uda się złapać fałdu skórnego lub fałd ten jest gruby. Dla porównania objawów badanie powinno zostać przeprowadzone obustronnie. 

Zazwyczaj wyróżnia się trzy stopnie nasilenia objawu Stemmera:

• Stopień I – słabo zaznaczony. Odpowiada fałdowi skórnemu o grubości 0,5-1 cm.
• Stopień II – umiarkowanie wyraźny. Odpowiada fałdowi skórnemu o grubości >1 cm
• Stopień III – silnie zaznaczony. Występuje wtedy, gdy fałdu skórnego w ogóle nie można uchwycić.

Dodatni objaw Stemmera jest czułym predyktorem pierwotnego i wtórnego obrzęku limfatycznego, a zatem jest przydatną częścią badania fizykalnego. Natomiast ujemny wynik testu nie wyklucza występowania obrzęku. Warto wtedy sprawdzić, czy nie występują któreś z poniższych objawów: 

• obrzęk całej lub części kończyny dolnej lub górnej, najczęściej asymetryczny (występuje po jednej stronie ciała), zauważyć go można poprzez odciskanie się biżuterii na rękach czy skarpetek na nogach, 
• obrzęk palców tzw. palce kiełbaskowate, pogrubienie obwodu całej kończyny tzw. słoniowacizna,
• trudności z poruszaniem się, uczucie ciężkich nóg, 
• zaczerwienienie, mrowienie, swędzenie,
• blada skóra.

Występowanie powyższych objawów warto skonsultować na wizycie z lekarzem.

Dodatni objaw Stemmera – co dalej?

Jeśli uzyskaliśmy dodatni objaw, to warto udać się do lekarza, żeby potwierdzić diagnozę. W ocenie obrzęku limfatycznego szczególnie pomocne są badanie USG metodą Dopplera i limfoscyntygrafia. 

Pierwsze z nich jest nieinwazyjne i bezbolesne, przeprowadzane za pomocą głowicy ultradźwiękowej, którą przykłada się w odpowiednim miejscu na skórze. Badanie to mówi nam: gdzie zlokalizowany jest obrzęk, jakiej jest on wielkości, a także pozwala wykluczyć niewydolność żylną jako przyczynę obrzęku. 

Natomiast limfoscyntygrafia jest badaniem radioizotopowym, nieinwazyjnym, o wysokiej czułości. Polega na podaniu preparatu (śródskórnie lub przezskórnie), a następnie analizie obrazu komputerowego. Dzięki niej można ocenić układ limfatyczny i węzły chłonne, czas przepływu chłonki i obecność patologicznych dróg odpływu. Rzadziej stosowane są również tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. 

W przypadku rozpoznania obrzęku limfatycznego jest wiele możliwości działania. Przede wszystkim nie należy wprowadzać leczenia samodzielnie tylko skonsultować się ze specjalistą. 

Międzynarodowe Towarzystwo Limfologiczne rekomenduje zastosowanie Kompleksowej Terapii Przeciwobrzękowej (KTP). Składają się na nią: 

• manualny drenaż limfatyczny (masaż wykorzystujący delikatne i powolne ruchy okrężne, obrotowe, pompujące i czerpiące) – pobudza aktywność naczyń chłonnych oraz manualnie udrożnia drogi chłonne,
• kompresjoterapia (bandażowanie wielowarstwowe i odzież kompresyjna) – powoduje wytworzenie ciśnienia, które zwiększa przepływ limfy, utrzymuje zredukowany obrzęk i stymuluje pompę mięśniową,  
• terapia ruchem (ćwiczenia ruchowe o niskim stopniu intensywności, bez dodatkowego obciążenia zewnętrznego) – wspomagają naturalny drenaż, 
• pielęgnacja skóry – działa profilaktycznie,
• edukacja.

Jednym ze sposobów łagodzenia obrzęków jest również presoterapia (masaż pneumatyczny). Zabieg ten może być realizowany zarówno w przychodniach i gabinetach fizjoterapeutycznych, jak i w domu pacjenta, z użyciem przenośnego aparatu do drenażu limfatycznego. 

Presoterapia poprawia metabolizm, pobudza układ limfatyczny i przyspiesza proces oczyszczania organizmu z nadmiaru limfy. 

Uzupełnieniem wszystkich terapii jest kinesiotaping, czyli plastrowanie dynamiczne. Użycie odpowiednich aplikacji umożliwia przyspieszenie i ułatwienie wchłaniania obrzęku limfatycznego.