Obrzęk nóg u starszej osoby – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Obrzęk nóg to popularna przypadłość, szczególnie u seniorów. Pojawienie się obrzęku może wiązać się z wieloma schorzeniami m.in. niewydolnością krążenia, uszkodzeniem naczyń, chorobami serca czy urazami. Jak rozpoznać problem i jak go leczyć? Wyjaśniamy w artykule.

Przyczyny obrzęku nóg u seniorów

Najczęstsze przyczyny puchnięcia nóg u osób starszych to:

• Przewlekła niewydolność żylna – jedną z najczęstszych przyczyn tworzenia się obrzęków są zaburzenia krążenia krwi w żyłach. Obrzęki wokół kostek są zazwyczaj pierwszym objawem i nasilają się wieczorem. Przewlekła niewydolność żylna wiąże się z poszerzeniem światła naczynia w związku z cofaniem się krwi w żyłach głębokich, z żylakami kończyn dolnych, niedrożnością żył głębokich oraz niektórymi rzadkimi schorzeniami.
• Zwężenie naczyń krwionośnych – wraz z wiekiem światło naczyń krwionośnych zaczyna się zwężać, zazwyczaj jest to związane z odkładaniem się szkodliwych substancji w postaci tzw. blaszek miażdżycowych w świetle naczynia. Zwężone naczynia krwionośne są przyczyną utrudnień w krążeniu, co ułatwia tworzenie się obrzęków. Zwężenie naczynia może doprowadzić do zakrzepicy żył głębokich.
• Obrzęk limfatyczny – to rodzaj obrzęku, który jest spowodowany zaburzeniem pracy układu limfatycznego. Może powstawać na skutek uszkodzenia naczyń, gdy przepływ zostaje zaburzony, lub nadprodukcji limfy, gdy organizm nie jest w stanie przetransportować i usunąć nadmiaru płynów. Obrzęki dotyczą najczęściej kończyn dolnych i górnych. Obrzękowi towarzyszą uczucie ciężkich nóg, grudki i wybrzuszenia pod skórą, a w przypadku dużych obrzęków również utrudniony ruch kończynami i ból.
• Choroby serca – gdy serce zaczyna pracować słabiej, wówczas dochodzi do zatrzymania płynów w organizmie, które gromadzą się najczęściej w okolicy stóp, kostek i podudzi.
• Zaburzenia hormonalne – gromadzenie wody w organizmie i obrzęki u kobiet mogą być związane z menopauzą.

Innymi przyczynami mogą być: urazy i uszkodzenia narządu ruchu, zmiany zapalne i infekcje, cukrzyca i przyjmowanie niektórych leków.

Obrzęk nóg u starszej osoby leżącej

Osoby starsze często mają problem z poruszaniem się i przez większość czasu pozostają w pozycji leżącej. Brak lub ograniczona aktywność fizyczna mogą wpłynąć na powstawanie obrzęków. Zazwyczaj długotrwałe pozostawanie w pozycji siedzącej lub leżącej osłabia pracę wielu układów i narządów.

Dodatkowo takie osoby przyjmują leki na stałe i przez dłuższy czas, co również wpływa na gromadzenie się płynów. Osoby starsze unieruchomione w łóżku mają również wiele chorób, jak przewlekła niewydolność serca, nerek, wątroby czy częsta niewydolność żylna i limfatyczna.

Diagnostyka obrzęku nóg u osób starszych

W przypadku występowania uczucia ciężkich nóg, gromadzenia wody w organizmie czy wystąpienia obrzęków należy skontaktować się ze specjalistą. Do jakiego lekarza się wtedy udać? Pierwsze kroki skieruj do lekarza rodzinnego, który po wstępnym wywiadzie i badaniu przedmiotowym zdecyduje o dalszej diagnostyce. W zależności od podejrzewanej przyczyny może być konieczna konsultacja z:

• angiologiem, czyli lekarzem zajmującym się diagnozą, leczeniem i zapobieganiem schorzeniom tętnic i żył m.in. miażdżycy, zakrzepicy czy zaburzeń krążenia,
• limfologiem, który zajmuje się patologiami w obrębie układu limfatycznego,
• flebologiem, czyli lekarzem zajmującym się chorobami żył,
• chirurgiem naczyniowym, który zazwyczaj zajmuje się postępującymi chorobami tętnic.

Zobacz też artykuł: Limfolog, flebolog, angiolog – czym zajmują się ci lekarze?

Może również być potrzebna konsultacja z kardiologiem, nefrologiem, ginekologiem, endokrynologiem czy reumatologiem.

Oprócz konsultacji często wykonuje się specjalistyczne badania, takie jak:

• badania laboratoryjne – morfologia czy badania biochemiczne
• badania obrazowe – USG dopplerowskie oceniające przepływy, tomografia czy rezonans.
• badania oceniające naczynia – limfografia czy angiografia.

Jak leczyć obrzęki nóg u osób starszych?

Aby skutecznie leczyć obrzęki nóg, należy poznać przyczynę i zastosować leczenie na chorobę pierwotną, która ten obrzęk wywołała. W tym celu ważna jest pełna diagnostyka i wykonanie wszystkich potrzebnych badań. W przypadku wielu schorzeń konieczne jest ustalenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego, najczęściej w połączeniu ze zmianą stylu życia, czyli diety i aktywności fizycznej.

Leczenie przewlekłej niewydolności żylnej

Na początku leczenie opiera się na zmianie stylu życia i farmakologii. Najważniejsze są redukcja wagi, zmiana diety i regularna aktywność fizyczna, w połączeniu z odpowiednimi lekami.

Dodatkowo wprowadza się kompresjoterapię, czyli leczenie uciskowe. Zazwyczaj jest to odzież wykonana z materiału uciskowego w postaci podkolanówek, pończoch, rajstop na kończyny dolne oraz rękawów w przypadku kończyn górnych.

Bardzo dobre rezultaty przynoszą również zabiegi presoterapii, czyli masażu uciskowego, który wspiera powrót żylny poprawiając tym samym krążenie i niwelując obrzęki. Do tych zabiegów wykorzystuje się aparaty do drenażu limfatycznego, w tym domowe urządzenia do presoterapii.

Jeśli metody zachowawcze wymienione wcześniej nie przynoszą rezultatów, wówczas stosuje się leczenie zabiegowe.

Leczenie obrzęków limfatycznych

Leczenie obrzęków limfatycznych wymaga podejścia wielospecjalistycznego. W tym przypadku najskuteczniejsza jest Kompleksowa Terapia Przeciwobrzękowa (KTP). Składają się na nią

• manualny drenaż limfatyczny,
• kompresjoterapia,
• aktywność fizyczna,
• edukacja i profilaktyka.

Manualny drenaż limfatyczny, wykonywany przez masażystę lub fizjoterapeutę, wspomaga odprowadzenie obrzęku i daje bardzo dobre rezultaty. Aby podtrzymać efekt, stosuje się bandażowanie wielowarstwowe a w późniejszym etapie odzież uciskową.

Dodatkowo warto wspomóc proces leczenia zabiegiem presoterapii. Do specjalnego aparatu podłącza się mankiety na kończyny, które podczas zabiegu sekwencyjnie napełniają się powietrzem i wspomagają transport limfy i tym samym przyczyniają się do usunięcia obrzęków.

W przypadku obrzęku limfatycznego ważna jest również regularna aktywność fizyczna, np. spacery, jazda na rowerze czy basen.

Leczenie zakrzepicy żył głębokich

W zależności od etapu choroby, leczenie będzie wyglądać nieco inaczej. Zazwyczaj ważna jest farmakologia, leczenie uciskowe w postaci pończoch czy podkolanówek, presoterapia (szczególnie na początku leczenia) oraz leczenie chirurgiczne.