Obrzęki przy chorobie nowotworowej - terapia obrzęków po leczeniu onkologicznym

Obrzęk limfatyczny to częste powikłanie niektórych nowotworów lub ich leczenia. Czym  charakteryzuje się obrzęk nowotworowy, z czego wynika i jak mu zapobiegać? Wyjaśniamy w artykule.

Czym jest obrzęk limfatyczny? 

Obrzęk limfatyczny to stan, w którym układ chłonny nie radzi sobie z odprowadzaniem limfy (chłonki), ponieważ produkuje jej zbyt dużo albo naczynia nie działają odpowiednio. Płyn ustrojowy przesiąka przez ściany naczyń i powoduje obrzęk, najczęściej w nogach, nieco rzadziej w rękach lub okolicach brzucha czy twarzy. 

Wyróżnia się dwa rodzaje obrzęku: pierwotny, wynikający z wrodzonych wad układu chłonnego, oraz wtórny, czyli powodowany przez m.in. choroby nowotworowe (jako następstwo rozwoju choroby lub powikłanie podczas leczenia).

Obrzęk nóg i rąk a choroba nowotworowa

Obrzęki nóg przy chorobie nowotworowej dotyczą sporej grupy pacjentów, najczęściej tych:

• cierpiących na nowotwory złośliwe, 
• mających przerzuty do węzłów chłonnych,
• u których guz ogranicza przepływ limfy przez naczynie,
• u których konieczne było naruszenie układu limfatycznego albo 
• u których usunięto co najmniej jeden węzeł chłonny (zwykle z okolic pachwiny). 

Zdarza się też opuchlizna nóg po chemioterapii lub radioterapii (w wyniku utraty elastyczności po zwłóknieniu naczyń). 

Obrzęk kończyny górnej natomiast jest głównie efektem usunięcia węzłów chłonnych z okolicy pachy, co często ma miejsce podczas mastektomii, o której więcej pisaliśmy w tekście: https://carepump.pl/blog/artykul/mastektomia-i-co-dalej-rehabilitacja-oraz-cwiczenia. 

Obrzęk nowotworowy jest zazwyczaj związany ze schorzeniami:

• prostaty,
• ginekologicznymi,
• układu moczowego,
• czerniakiem,
• chłoniakiem.

Ryzyko obrzęków nóg przy chorobie nowotworowej zwiększa otyłość. Co ważne, opuchlizna nóg lub rąk przy nowotworze może wystąpić niemal od razu albo nawet po kilku latach.

Obrzęk nowotworowy - rozwój schorzenia 

Początkowo obrzęk może być niewidoczny, ale powodować dyskomfort. Z czasem opuchlizna kończyny będzie coraz bardziej zauważalna i bolesna. Miękki, nieleczony obrzęk, cały czas powiększając się, zacznie twardnieć - oznacza to, że tworzą się zwłóknienia, które będzie dużo trudniej wyleczyć. Napięta skóra robi się też bardzo wrażliwa, podatna na urazy i zmiany skórne, a rany trudno się goją.

Z tego względu z obrzękiem trzeba pracować możliwie szybko. Nieraz, by zmniejszyć ryzyko pojawienia się problemu, już profilaktycznie elementem leczenia nowotworu jest terapia przeciwobrzękowa.

Obrzęk nowotworowy - leczenie i fizjoterapia 

Priorytetem w leczeniu obrzęku limfatycznego, niezależnie od jego przyczyn, jest zmniejszenie opuchlizny, odprowadzenie nadmiaru chłonki i przywrócenie jej właściwego przepływu. Terapia opiera się na drenażu limfatycznym, który wyszkolony fizjoterapeuta prowadzi w formie manualnego masażu lub jako zabieg z użyciem specjalnego aparatu do drenażu. 

Mechaniczny drenaż limfatyczny można wykonywać także samodzielnie w domu, co jest wygodne w przypadku obrzęków przy chorobie nowotworowej. To bowiem zabiegi, które powinno się wykonywać często i przez długi czas, w tym też profilaktycznie. Możliwość prowadzenia ich bez konieczności wyprawy do gabinetu, w zaciszu własnego salonu, to duży komfort i ulga dla chorych. Trzeba tylko pamiętać, by przed pierwszym użyciem skonsultować ustawienia urządzenia z fizjoterapeutą.

Poza tym pacjentom zaleca się odpowiednie ćwiczenia: proste, mało intensywne, poprawiające krążenie, ale skupione na rozluźnianiu i rozciąganiu; a także korzystanie z bandaży lub odzieży uciskowej. 

Bardzo istotna jest samodyscyplina pacjenta i stosowanie się do zaleceń. Nadmierny wysiłek, noszenie ciężkich rzeczy, ciasnych zegarków lub bransoletek, brak odpoczynku z uniesioną kończyną, gorące kąpiele, wizyty w saunie czy wygrzewanie się na słońcu, a także niewystarczająca troska o pielęgnację obrzękniętego obszaru albo dezynfekcję nawet drobnych skaleczeń mogą spowodować spore problemy i zniweczyć efekty dotychczasowej rehabilitacji.

Dodatkowo w zależności od indywidualnej sytuacji każdego pacjenta lekarz może zaproponować również inne zabiegi, m.in. sonoterapię (ultradźwięki), laseroterapię albo elektroterapię. Dokładne zalecenia poda jednak specjalista podczas spotkania z chorym po poznaniu wyników i dokładnej sytuacji pacjenta. Indywidualne podejście jest tu bowiem szczególnie ważne.